Kraina Górnej Odry z dziećmi- co warto zobaczyć?

Do Krainy Górnej Odry trafiliśmy na zaproszenie Śląskiej Organizacji Turystycznej. Ta jakże interesująca wizyta studyjna pozwoliła nam przekonać się jak wielki potencjał drzemie w tym regionie i jak wiele ma on do zaoferowania. W Krainie Górnej Odry nie brakuje ciekawych rezerwatów przyrody, tras rowerowych, szlaków kajakowych oraz zabytków techniki. Jednym słowem każdy kto lubi spędzać aktywnie czas znajdzie tam coś dla siebie i w dalszej części tekstu postaramy się to pokazać. 

Gdzie znajduje się Kraina Górnej Odry?

Kraina Górnej Odry znajduje się w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, na granicy z województwem opolskim oraz Czechami. Obejmuje powiat raciborski, rybnicki oraz wodzisławski, a tym samym w granicach Krainy Górnej Odry znajdują się takie miasta jak: Rybnik, Wodzisław Śląski, Żory, Racibórz czy Jastrzębie Zdrój. Z Krakowa do Krainy Górnej Odry można dojechać autem w około 1,5 godziny, a więc jest to bardzo przyzwoity dystans. 

Kraina Górnej Odry przyrodniczo

Główną bohaterką Krainy Górnej Odry jest rzeka Odra wraz ze swoimi dopływami: Olzą, Szotkówką, Psiną, Rudą oraz Bierawką. Prawie 1/3 powierzchni Krainy Górnej Odry to lasy, dlatego też nazywana jest ona często "Płucami Śląska". Na obszarze Krainy Górnej Odry znajduje się Park Krajobrazowy "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich", można też wyróżnić kilka rezerwatów przyrody takie jak: Rezerwat przyrody "Łężczok" w Babicach, Rezerwat przyrody "Żubrowisko" w Jankowicach, Rezerwat przyrody "Babczyna Dolina" w Suszcu oraz obszar ochrony siedliskowej Natura 2000- "Graniczne Meandry Odry" w Chałupkach. Bardzo ciekawym miejscem jest również Aroboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu. 

Staw Cienisty w Aroboretum Bramy Morawskiej

Rzeka Ruda

Rezerwat Przyrody Łężczok

Dziedzictwo historyczno- kulturowe

Spoglądając na Krainę Górnej Odry nie można pominąć wątku historycznego oraz jej dziedzictwa kulturowego. A więc na uwagę zasługują takie miejsca jak średniowieczny Racibórz, który dawniej był ważnym miastem władzy książęcej, liczne pałace, w tym ruiny pałacu w Tworkowie, Opactwo Cysterskie w Rudach, dawna kopalnia "Ignacy" w Rybniku oraz Kolej Wąskotorowa w Rudach. 

Kąpielisko Śmieszek w Żorach

Zabytkowa Kopalnia Ignacy w Rybniku

Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk"

Gród Drengów znad Górnej Odry

Co warto zobaczyć w Krainie Górnej Odry?

Poniżej przedstawiamy naszą subiektywną listę miejsc, które warto zobaczyć w Krainie Górnej Odry, a swoje zestawienie rozpoczynamy od atrakcji przyrodniczych:

* Rezerwat Przyrody "Łężczok"

Jest częścią Parku Krajobrazowego "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich". Jego głównym zadaniem jest ochrona wielogatunkowego lasu łęgowego wraz ze stawami rybnymi, które są ostoją licznego ptactwa wodno-błotnego. Wstęp do Rezerwatu jest bezpłatny, a na jego granicy znajduje się duży, darmowy parking z wiatami turystycznymi i tablicami edukacyjnymi (GPS: 50.14065, 18.28600). Rezerwat obejmuje następujące stawy: Salm Duży, Salm Mały, Babiczak Północny, Babiczak Południowy, Tatusiak, Grabowiec oraz Brzeziniak. Przy stawie Salm Duży oraz stawie Babiczak Północny znajdują się wieże do obserwacji ptaków, ta przy stawie Salm Duży przystosowana jest do potrzeb osób niepełnosprawnych, można więc wybrać się na nią także z dzieckiem w wózku. Z racji tego, że to Rezerwat Przyrody nie można poruszać się poza udostępnionymi trasami. Przez Rezerwat przebiegają trzy znakowane szlaki turystyczne oznaczone kolorem żółtym, czerwonym oraz niebieskim. Przy czym szlak żółty odbija w stronę Babic na wysokości stawu Salm Mały. Przez Rezerwat poprowadzono także trasę rowerową, jednak należy pamiętać, że rowerem nie można poruszać się po grobli prowadzącej do wieży obserwacyjnej przy Stawie Salm Duży. Na zwiedzanie Rezerwatu warto przeznaczyć minimum trzy godziny, w tym czasie można na spokojnie obejść udostępnioną część Rezerwatu, a naprawdę jest co podziwiać, bo jest on zachwycający, a krzyk mew słychać z daleka. 

Wieża obserwacyjna przy stawie Salm Duży w Rezerwacie Przyrody Łężczok

* Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu

To wyjątkowy Ogród Botaniczny położony na terenie lasu Obora, w którym można podziwiać liczne okazy starych drzew, niektóre liczące nawet 200 lat oraz różnorodne, w tym rzadkie, okazy roślin. Arboretum zostało utworzone w 2000 roku i zajmuje powierzchnię 162ha. Po Arboretum można poruszać się wyznaczonymi trasami spacerowymi oraz rowerowymi. To jednak nie jedyne atrakcje, bowiem w Arboretum znajduje się jeszcze Mini Zoo, Zaczarowany Ogród, platforma widokowa, edukacyjny plac zabaw "Zielona Klasa" z licznymi tablicami edukacyjnymi, Leśny Kącik Malucha, trzy stawy: Żabi, Cienisty i Szuwarowy oraz stanowisko archeologiczne, na które składa się cmentarzysko kurhanowe. Arboretum stanowi świetną atrakcję o każdej porze roku i nie mamy żadnych wątpliwości, że miejsce to przypadnie do gustu zarówno dzieciom jak i dorosłym. W pobliżu Arboretum znajduje się duży, darmowy parking (GPS: 50.09644, 18.26281). Wstęp do Arboretum, jak  i jego atrakcji, jest bezpłatny. 

Zielona Klasa w Arboretum Bramy Morawskiej

Leśny Kącik Malucha

Zaczarowany Ogród

Platforma widokowa w Arboretum Bramy Morawskiej

* Graniczne Meandry Odry

Ten wyjątkowo piękny, chroniony obszar, obejmuje meandry rzeki Odry w okolicach wsi Chałupki. Ma długość około 7 kilometrów i na tym właśnie odcinku rzeka w żaden sposób nie jest uregulowana, przez co jest niesamowicie piękna i dzika. Ze względu na swoje walory przyrodnicze została objęta programem Natura 2000. By w pełni docenić urok tego miejsca na meandrującą Odrę najlepiej spojrzeć z góry i umożliwia to wieża widokowa. Wstęp na wieżę jest bezpłatny, a na kilometr przed wieżą udostępniony jest parking (GPS: 49.93859, 18.33015). Wieża powstała w ramach transgranicznego projektu "Szlak wież i platform widokowych w Euroregionie Silesia", który bardziej znany jest pod nazwą Sielesianka. W ramach tego projektu ma powstać 34 wieże widokowe, które staną po stronie polskiej oraz czeskiej. To jednak nie wszystko, bo w ramach Silesianki tworzone są także trasy spacerowe, rowerowe oraz wiaty turystyczne. 

* Średniowieczny gród Drengów znad Odry

Jest to stosunkowo nowa atrakcja, znajdująca się przy Aroboretum Bramy Morawskiej. W tym roku, na terenie grodu, odbył się po raz kolejny Raciborski Festiwal Średniowieczny z licznymi atrakcjami zarówno dla dzieci jak i dorosłych. Były turnieje, warsztaty, koncerty oraz wspólne biesiadowanie. My bardzo lubimy takie miejsca, więc zajrzeliśmy tam z olbrzymią przyjemnością. Wstęp do grodu jest bezpłatny. 

* Żory

To jedno z tych miejsc, które bardzo pozytywnie nas zaskoczyło. Żory to miasto, które bardzo prężnie rozwija się i które ma naprawdę wiele do zaoferowania. A więc co warto zobaczyć w Żorach?

📌 Przede wszystkim warto wybrać się do Parku Cegielnia, gdzie znajduje się zupełnie nowa Tężnia Solankowa. My bardzo doceniamy takie inwestycje, które służą nie tylko mieszkańcom, ale również odwiedzającym miasto gościom, tym mocniej bijemy brawo za pomysł i wykonanie, bo Tężnia prezentuje się znakomicie. Jest taras widokowy, multimedialna fontanna oraz ławeczki sprzyjające wypoczynkowi w tym prozdrowotnym klimacie. Tężnia jest czynna sezonowo, od poniedziałku do niedzieli od 9:00 do 22:00, a na taras można wejść w godzinach 9:00-21:30.

📌 Żory mogą pochwalić się również przepiękną biblioteką, w której czy to nauka, czy po prostu czytanie książek to czysta przyjemność.

📌 Będąc w Żorach trzeba też koniecznie wybrać się do Muzeum Ognia oraz na szlak Żorka. Żorek to żółto-czerwony płomyk na niebieskich nóżkach, który szybko stał się jednym z symboli miasta i doczekał się swoich podobizn wykonanych z brązu, które zostały rozmieszczone w różnych częściach Żor. A więc spacerując po Żorach warto rozglądać się za jego figurkami. Można spotkać między innymi Żorka czytającego książkę, Żorka z pochodnią, Żorka strażaka, a także parę młodą Żorka oraz Żorkę. 

* Kąpielisko Śmieszek w Żorach

Choć my osobiście nie przepadamy za tego typu kąpieliskami, to jest to świetna alternatywa jeśli spędzamy lato w mieście. Kąpielisko jest bardzo dobrze przygotowane na potrzeby turystów, są toalety, przebieralnie, plaża, drewniany pomost oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego takiego jak rowerki, kajaki oraz deski SUP. Jest też wyznaczona strefa dla osób umiejących i nieumiejących pływać i co najważniejsze kąpielisko jest strzeżone przez ratowników. 

* Spływy kajakowe rzeką Rudą

Kraina Górnej Odry sprzyja aktywnościom odbywającym się na wodzie. Choć sami jeszcze nie mieliśmy okazji spróbować, to z polecenia innych wiemy, że olbrzymią frajdę przynoszą spływy kajakowe rzeką Rudą. Rzeka Ruda to prawobrzeżny dopływ Odry, ma długość ponad 52 kilometry i uważana jest za jedną z bardziej malowniczych rzek w tym regionie, a wszystko za sprawą licznych meandrów. Na kajakarzy czeka kilka tras do wyboru, najkrótsza opcja i ta najpopularniejsza to spływ na trasie Rybnik Stodoły--> Rudy Park Cysterski. 

* Kolej wąskotorowa w Rudach

A skoro jesteśmy już przy rzece Rudzie, to musimy też wspomnieć o kolejce wąskotorowej w Rudach, którą można połączyć ze spływem kajakowym. Historia Kolei Wąskotorowej w tym regionie sięga roku 1899. Wtedy to powstał pierwszy odcinek trasy, która miała połączyć Gliwice z Raciborzem. Budowę linii zakończono w 1903 roku oddając do użytku 51-kilometrowe torowisko biegnące z Gliwic do Raciborza przez Bojków, Nieborowice, Pilchowice, Stanice, Rudy, Szymocice, Nędzę i Babice i działała ona aż do 1991 roku. Dzisiaj po dawnej kolei wąskotorowej pozostał jedynie 7-kilometrowy odcinek ze Stanicy przez Rudy do stacji Rybnik Stodoły i choć trasa jest krótka to zdecydowanie warto się nią przejechać, tym bardziej, że przy odrobinie szczęścia można trafić na parowóz Las-49. Kolejka wąskotorowa jeździ od wtorku do niedzieli i kursuje na dwóch odcinkach: Rudy- Rybnik Stodoły- Rudy lub Rudy- Stanica- Rudy. Wybierając trasę do Rybnika Stodoły możemy połączyć przejażdżkę pociągiem z kajakami, bo właśnie w Rybniku Stodoły rozpoczynają się spływy na odcinku Rybnik Stodoły- Ruda Kozielska. Więcej o kolei wąskotorowej można poczytać na oficjalnej stronie (tutaj). 

* Pocysterski Zespół Klasztorno- Pałacowy w Rudach

To jeszcze jedno wyjątkowe miejsce w Krainie Górnej Odry, które zasługuje na uwagę. Historia Opactwa sięga XIII wieku. Na Zespół Klasztorno-Pałacowy składa się Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zabudowa klasztorna wraz z dobudowanymi w późniejszym czasie skrzydłami pałacowymi oraz przyklasztorny park, który jest częścią Parku Krajobrazowego "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich". W Opactwie znajduje się Dom Pielgrzyma oferujący noclegi w bardzo atrakcyjnych cenach, cysterska restauracja oraz sklepik oferujący lokalne produkty. A jeśli chodzi o Park to rośnie w nim mający ponad 500 lat dąb Cysters. W pobliżu Opactwa jest parking (GPS: 50.19446, 18.44672) oraz bardzo fajny plac, przebiega tamtędy także mająca 35 kilometrów pętla rowerowa "Lasy Rudzkie". 

Dąb Cysters

* Rodzinny Park Rozrywki "Trzy Wzgórza" w Wodzisławiu Śląskim

To propozycja dla całych rodzin, na terenie 24ha, które niemalże były nieużytkami, stworzono genialną przestrzeń dla mieszkańców oraz dla odwiedzających miasto gości. Park znajduje się na wzgórzach pomiędzy trzema osiedlami. Można tam wyróżnić: trasy spacerowe, rowerowe, pumptrack, skate park, strefę grillowania, plac zabaw z jednym z największych w Polsce linarium, ścieżkę zdrowia, kompleks boisk sportowych, boisko do gry w bule, tor dla modeli zdalnie sterowanych, labirynt, tor do kręgli, tor do gry w kapsle, czy też tor rowerowy racingowy BMX, a wszystko to zupełnie bezpłatnie. Zagospodarowanie terenu przechodzi najśmielsze oczekiwania, więc czas tam spędzony z pewnością będzie udany. W pobliżu Parku znajduje się darmowy parking (GPS: 50.00894, 18.45363).

Wodzisław Śląski

Skate park w Rodzinnym Parku Rozrywki Trzy Wzgórza

Strefa grillowania

* Zamek Piastowski w Raciborzu

Będąc w Krainie Górnej Odry nie można pominąć średniowiecznego Raciborza, w którym dawniej rezydowali książęta opolsko- raciborscy. Jednym z przykładów długiej historii miasta jest Zamek Piastowski, który uważany jest za najcenniejszy, średniowieczny zabytek województwa śląskiego. Jeszcze kilkanaście lat temu zamek był w ruinie, poddano go jednak odbudowie i dziś zachwyca zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz. Na szczególną uwagę zasługuje gotycka kaplica, która powstała około XIII w. Zamek jest czynny od wtorku do niedzieli, zwiedzanie jest odpłatne, w jego pobliżu znajduje się bezpłatny parking (GPS: 50.09754, 18.22411).

Kaplica św. Tomasza z Canterbury na zamku w Raciborzu

* Browar Zamkowy Racibórz

Będą na zamku w Raciborzu warto zajrzeć też do zamkowego Browaru Racibórz, gdzie warzone jest Raciborskie piwo. Pierwsza, udokumentowana wzmianka o browarze pochodzi z XVI wieku, a więc może poszczycić się on bardzo długą historią. Zwiedzanie browaru możliwe jest w soboty, należy jednak wcześniej dokonać rezerwacji i zdecydowanie warto to zrobić, bo podczas zwiedzania można poznać wiele browarniczych ciekawostek. 

Piwo w Browarze Racibórz

* Zabytkowa Kopalnia Ignacy w Rybniku

Jak dla nas to punkt obowiązkowy podczas odkrywania Krainy Górnej Odry, miejsce zaskakujące i niesamowicie ciekawe (GPS: 50.06248, 18.46685). W nadszybiu szybu Kościuszko znajduje się genialna interaktywna wystawa, której punktem kulminacyjnym jest mająca ponad 100 lat maszyna parowa, która nadal działa i specjalnie dla odwiedzających jest uruchomiana o konkretnej godzinie. Wspaniałą atrakcją jest także możliwość wejścia na punkt widokowy znajdujący się na szczycie wieży ciśnień, a dodatkowo nasze dzieci były jeszcze zachwycone centrum edukacyjnym SOWA, gdzie można było wykonać różnego rodzaju doświadczenia z fizyki oraz dużym placem zabaw. Zabytkowa Kopalnia Ignacy totalnie nas oczarowała, wspaniałe miejsce na wycieczkę z dziećmi.

Wystawa interaktywna w Zabytkowej Kopalni Ignacy

Mająca ponad 100 lat maszyna parowa

Centrum edukacji SOWA

Widoki z wieży ciśnień

* Manufaktura Rybnickich lodów rzemieślniczych w Rybniku

To tutaj po raz pierwszy dowiedzieliśmy się, że można tworzyć lody wykorzystując do tego ciekły azot i to tutaj po raz pierwszy mieliśmy okazję poeksperymentować z ciekłym azotem i stworzyć swoje własne, pyszne lody. Miejsce wyjątkowe, prowadzone z pasją, tym bardziej polecamy tam zajrzeć. 

* Ruiny pałacu w Tworkowie

Ruiny pałacu w Tworkowie mieliśmy okazję podziwiać po raz pierwszy i musimy przyznać, że prezentują się znakomicie. Najlepiej zachowała się wieża, która jest częścią szlaku Sielesianka. Na wieżę można wejść i zobaczyć pałac z góry, można też przespacerować się po pałacowych ruinach. 

* Edukatorium Juliusz w Rybniku

To całkiem nowa, istniejąca od września 2022, atrakcja na mapie województwa śląskiego poświęcona medycynie i farmacji. Multimedialna wystawa zajmuje aż 4 poziomy i pozwala sprawdzić jak działa i zachowuje się ludzkie ciało

📌Na poziomie 1 znajduje się część dotycząca dermatologii, okulistyki, otorynolaryngologii. Jest też SOR i część poświęcona farmacji.

📌Na poziomie 2 mieści się wystawa dotycząca urologii, nefrologii, ginekologii, ortopedii i traumatologii, pulmonologii oraz kardiologii, a także jest bardzo przyjemna strefa relaksu 

📌Poziom 3 to chirurgia, onkologia, neurologia, diagnostyka, choroby wewnętrzne oraz gastroenterologia

📌 A poziom 4 to historia medycyny, profilaktyka, strefa malucha oraz sale warsztatowe

📌 Na terenie Muzeum są toalety, pokój dziecka, szatnia a nawet sklepik z pamiątkami

📌 Edukatorium jest czynne od wtorku do piątku w godzinach od 9:00 do 18:00, a w sobotę i w niedzielę od 10:00 do 19:00

📌 Wstęp do Edukatorium jest płatny a ceny biletów kształtują się następująco: 35zł bilet normalny, 15zł bilet ulgowy 

Na nas to miejsce zrobiło imponujące wrażenie, to zupełnie inna wystawa, o mocnym akcencie edukacyjnym. By móc ją zwiedzić z należytą dokładnością trzeba tam spędzić przyjemniej 4 godziny i gwarantujemy, że będzie to bardzo dobrze wykorzystany czas. Więcej o Edukatorium na ich oficjalnej stronie (tutaj). 

Gdzie się zatrzymać w Krainie Górnej Odry?

Wybór miejsca noclegowe to bardzo indywidualna kwestia, z pewnością wybierając miejsce noclegowe powinniśmy nie tylko uwzględnić nasze potrzeby, ale również nasze plany. Sporo miejsc noclegowych znajduje się w Raciborzu, ale można też znaleźć coś poza większym miastem. My zatrzymaliśmy się w Hotelu SPA Laskowo w Jankowicach. Jak dla nas lokalizacja hotelu była bardzo dogodna, gdyż znajdował się on w bliskiej odległości od interesujących nas miejsc, takich jak Rezerwat Przyrody Łężczok, czy Arboretum Bramy Morawskiej. W cenę noclegu wliczone jest bardzo dobre śniadanie. Przy hotelu znajduje się ogród, ze stolikami, hamaczkami, placem zabaw, a więc po dniu pełnym wrażeń jest gdzie odpocząć. Hotele to oczywiście nie jedyna opcja. Odkąd w zeszłym roku zdecydowaliśmy się pierwsze wakacje pod namiotem, od tamtej pory sprawdzamy też jakie pola kempingowe, biwakowe znajdują się w odwiedzanej przez nas okolicy, a więc i w Krainie Górnej Odry można znaleźć nocleg na kempingu. Świetnie prezentuje się Ośrodek wypoczynkowy "Olza", warto też zainteresować się Polem Campingowym Europa oraz Ośrodkiem wypoczynkowym Aquabrax w Szymocicach. 

Gdzie warto zjeść?

My zdecydowanie zaliczamy się do osób, które uwielbiają zagłębiać się w tajniki lokalnej kuchni. W naszym wypadku powiedzenie "Przez żołądek do serca" ma olbrzymie znaczenie i nasze doznania kulinarne zapisują się w naszej pamięci równie mocno jak te wizualne. Podczas naszego pobytu w Krainie Górnej Odry udało nam się odkryć kilka fantastycznych miejsc. A oto nasze zestawienie:

Bel Mon Resort. To nowość na mapie województwa śląskiego. Budynki, w których obecnie znajduje się resort należały kiedyś do Cystersów. Na resort składa się butikowy hotel Lili, ekskluzywne Berry SPA oraz elegancka restauracja Mona, która znajduje się na szlaku Śląskie Smaki, który powstał w 2012 roku z inicjatywy Śląskiej Organizacji Turystycznej. Na Szlaku znajdują się restauracje oraz lokale gastronomiczne, które serwują tradycyjne dania regionalne. Członkiem Szlaku są tylko te lokale, które uzyskały certyfikat "Śląskie Smaki", który potwierdza jakość dań oraz ich regionalną autentyczność. Wnętrze restauracji zachwyca dbałością o detale. Jest elegancko i bardzo przyjemnie, a serwowane dania są smaczne i pięknie podane. W restauracji Mona mieliśmy okazję skosztować między innymi cysterski żurek na maślance podawany z połówką przepiórczego jajka oraz makaron orachette z mięsnymi klopsikami. 

Jeśli będziecie chcieli zjeść typowy śląski obiad składający się z rolady oraz śląskich klusek polecamy wstąpić do restauracji Bravo w Tworkowie lub do Restauracji Europa w Rybniku. Polecamy też Restaurację pod Arkadami w Wodzisławiu Śląskim (sernik stamtąd pierwsza klasa) oraz restaurację TAAKA RYBA, gdzie oczywiście można zjeść pyszną rybkę, ale i inne dania. 

Kraina Górnej Odry wydarzenia

Kraina Górnej Odry jest atrakcją samą w sobie. Warto jednak zwrócić uwagę na wydarzenia, które organizowane są na jej obszarze i być może połączyć je z odkrywaniem tego regionu. Najważniejszym wydarzeniem w Krainie Górnej Odry jest oczywiście:

* Festiwal Górnej Odry, który ma miejsce w czerwcu. Jest to stosunkowo młode wydarzenie, bo w 2023 roku odbyło się po raz trzeci, jednak jak na święto marki przystało wszystko przygotowano z olbrzymim rozmachem. Festiwal odbywał się kilku lokacjach, zapewniając uczestnikom moc atrakcji. A więc były koncerty, różnego rodzaju warsztaty, kulinarne degustacje oraz moc pozytywnej energii.

W ramach Festiwalu Górnej Odry mieliśmy też okazję wziąć udział w:

* Pływadłach, które w tym roku odbyły się po raz 24. Pływadła to mający ponad 40 kilometrów spływ rzeką Odrą, który swój początek ma w Raciborzu, a kończy się w Kędzierzynie- Koźle. To co zasługuje na szczególną uwagę to fakt, że pływadła konstruowane są przez uczestników, zgodnie z zasadami dobrej praktyki żeglarskiej. 

Kraina Górnej Odry to bez wątpienia jedna z perełek województwa śląskiego, której warto poświęcić nieco uwagi. My trzymamy bardzo mocno kciuki za rozwój tego regionu i mamy nadzieję, że zostanie on dostrzeżony przez jak największą grupę odbiorców.